Görsel Kültür

E.H. Gombrich "Sanatın Öyküsü" adlı kitabında "Dilin nasıl ortaya çıktığını bilmiyoruz, tıpkı sanatın nasıl ortaya çıktığını bilmediğimiz gibi..." demektedir. Ancak, sanatın bir anlatım dili olarak yazıdan önce ortaya çıktığını, ilk çağlarda mağara duvarlarına yapılan resimlerden yola çıkarak söyleyebiliriz.  İnsanoğlu zamanla değişen ve gelişen şartlara göre, çizim yapabileceği her yere çeşitli sebeplerle resimler ve semboller çizmiştir. Bu kimi zaman bir taş, duvar, kaya, ağaç, kağıt, tuval; kimi zaman insan bedeni olmuştur. İnsan bedenine resim ve sembollerin işlenmesine dövme denilmektedir. Dövme, kalıcı bir boya maddesinin, iğnelerle delinen derinin alt yüzeyine uygulanmasıdır. Dövme, süs amacının yanı sıra bir gruba aidiyeti göstermek, gruptaki statülerini göstermek, asil ve kahraman kişileri belirlemek, suçlu kişileri işaretlemek, bazı kabilelerde vücudun çıplaklığını örtmek, ağrıları dindirmek, tedavi etmek, din, sihir, büyü gibi amaçlarla yapılmışlard...

Dini inanç, insanlar için bir ihtiyaçtır. Onu duyan, bilen, koruyan bir yaratıcının varlığına olan inanç insanları ruhsal olarak rahatlatmaktadır. Bu sebeple her dönemde insanlar yaratıcı belirlemiş, onu çeşitli şekillerde somutlaştırmışlar ve çeşitli ritüeller belirleyerek tapınmışlardır. İslamiyet ortaya çıktığı sıralarda Mekke'de çok tanrılı inanç sistemi hakimdi. İnsanlar çamur, ahşap, hamur gibi şekil verebilecekleri malzemeleri kullanarak yaptıkları heykellere tapıyorlardı. Tek tanrı inancına sahip olan İslamiyet dini yayılmaya başladığında, insanların kendi yaptıkları cansız varlıklara tapınmalarını önlemek için önce bu heykeller yıkılmış, daha sonra da heykel yapımı yasaklanmıştır. Resim de islam dininin tanrısı olan Allah'ın yaratma özelliğine şirk koşma olarak değerlendirilerek, özellikle insan, hayvan gibi canlı varlıkların resimlerinin yapılması yasaklanmıştır. Bu tasvir yasağı insanların sanat yapma ve çevresini bu yolla güzelleştirme isteğini bastıramamıştır...

Güzel sanatlar, yüzyıllardır bir iletişim ve terapi aracı olarak kullanılmıştır. Kişi, çeşitli nedenlerle sözle ifade edemediği yoğun duygularını, belki de kimseye açamadığı sırlarını güzel sanatların çeşitli dallarını kullanarak ifade etmiş, bu yolla kendini telkin ve tedavi etmeye, rahatlatmaya çalışmıştır. Bu araç kimi zaman müzik olmuştur. Acıyla yakılan bir ağıtla karşımıza çıkmıştır. Kavuşamadığı sevdasını anlatan bir ozanın dilinde türkü olarak kendisini göstermiştir. Bazıları da resim yapmıştır. Tuvale yansıttığı figürlerle, renklerle duygularını ifade etmiştir. Anadolu halkı, ağıt ve türküden sonra en yaygın olarak geleneksel el sanatlarıyla kendilerini ifade etmişlerdir. Özellikle hemen hiçbir konuda söz hakkı olmayan kadınlarımız isteklerini, dileklerini bazen yazmalarının kenarına işledikleri oyada, bazen de dokudukları kilime yaptıkları motifte anlatmışlardır. Sevdalanan genç kız sevdiğiyle birlikte aile olma umudunu kilimine bukağı motifi (Resim:1) olarak işlemişt...