SAYA

Saya Giyimli Emirdağlı Türkmen Kadınlar
(Nazik, Elif ve Hatice Erenoğlu)

Saya, kelime manası olarak ayakkabının yumuşak olan üst bölümü, gebe koyunların karnındaki yavru yüz günlük olduğunda çobanların yaptığı tören, yayla ve kırlarda hayvanlar için yapılan üstü samanla örtülü yer, iş önlüğü, kadın giysisi gibi anlamlara gelmektedir. Biz bu anlamlardan kadın giysisi olarak saya konusunu ele alacağız. 

Emirdağ'da yöresel kadın kıyafetine saya denilmektedir. Konar göçer Türkmen kültürünün bir sonucu olarak, tabiat şartlarına ve geleneklere göre tasarlanmıştır. Pamuklu, yünlü, keten, kutnu kumaşlar kullanılan saya, ortalama otuz parçadan oluşmaktadır. Bunlar ana giysiler, başa bağlananlar ve ayağa giyilenler olarak üç bölümde ele alınacaktır. 

Ana giysiler; şalvar, köynek, delme, entere, kuşak, önlük, kolçak'tır. 
Başa bağlananlar; tülbent, fes'tir. 
Ayağa giyilenler yön çorap, çarık, lastik'tir.

Şalvar: Beli uçkurlu, ayak bileklerinde daralan bol don biçimindedir. Pamuklu, çiçek desenli basma kumaşlar kullanılmaktadır. 

Köynek: Bedende iç içe giyilen giysidir. Yakasız yapılan köyneğin ön ortasından başın rahat geçmesi için uzunca bir yırtmaç yapılmaktadır. Kol altlarına üçgen parçalar konulmakta, kolun rahat hareket etmesini sağlamaktadır.
köynek ile ilgili görsel sonucu"
Türkmen Köynek

Delme: Köyneğin üzerine giyilmektedir. Önü patlı, mintan yakalı, kolsuz, kolu kare kesimli gömlek biçimindedir. Kapamada çıtçıt kullanılır.

Entere: Delmenin üstüne giyilen, önden açık, yakasız kare kollu ve kol uçları yırtmaçlı etekleri uzun bir giysidir. Çift kat dikilmektedir. Sayanın bütününde desenli kadife kumaş kullanılır.

Kuşak: Saya giyildikten sonra, sayanın ön etekleri arkaya dolanmadan önce bele bağlanır. Yün veya renkli ipekten olan kare şeklindeki kumaşlar üçgen katlandıktan sonra bele sıkıca dolanır. Kuşağa mendil, kese, el aynası konur.

Önlük: Sayanın önüne bağlanır. Desenli pamuklu kumaştan çubuklu ya da çiçekli desenlerden oluşur ve çift kat olarak yapılmaktadır.

Kolçak: kol ağızları köyneğin koluyla değil, iki tarafına lastik geçirilerek dikilmiş kolçaklarla tutturulmaktadır. Değişik desenler kullanılmakla beraber, çiçekli desenler ağırlıklı olarak kullanılır.

Fes: Fesin kenarına bir beze dikilmiş altın ya da genelde gümüş dikilmekte, fesin içinden sarkmaktadır.

Tepelik: Fesin üzerine tepelik giyilmekte, tepeliğin ayakları fesin üzerinden sarkmaktadır.

Tülbent: Keten türü kumaşlarla, üçgen şeklinde çift kat dikilmiş beyaz tülbent, ketenin üçgen kısmı arka ortaya gelecek şekilde başa yerleştirildikten sonra, uçları çene altından geçirilip çapraz şekilde baş çevresinde dolanarak, önde alın ve fes üzerine bağlanmaktadır.

Ayağa yün çorap üstüne çarık ya da lastik giyilmektedir.   


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

GELENEKSEL TÜRK EL SANATLARINDA KİLİM MOTİFLERİ

Resim
Güzel sanatlar, yüzyıllardır bir iletişim ve terapi aracı olarak kullanılmıştır. Kişi, çeşitli nedenlerle sözle ifade edemediği yoğun duygularını, belki de kimseye açamadığı sırlarını güzel sanatların çeşitli dallarını kullanarak ifade etmiş, bu yolla kendini telkin ve tedavi etmeye, rahatlatmaya çalışmıştır. Bu araç kimi zaman müzik olmuştur. Acıyla yakılan bir ağıtla karşımıza çıkmıştır. Kavuşamadığı sevdasını anlatan bir ozanın dilinde türkü olarak kendisini göstermiştir. Bazıları da resim yapmıştır. Tuvale yansıttığı figürlerle, renklerle duygularını ifade etmiştir. Anadolu halkı, ağıt ve türküden sonra en yaygın olarak geleneksel el sanatlarıyla kendilerini ifade etmişlerdir. Özellikle hemen hiçbir konuda söz hakkı olmayan kadınlarımız isteklerini, dileklerini bazen yazmalarının kenarına işledikleri oyada, bazen de dokudukları kilime yaptıkları motifte anlatmışlardır. Sevdalanan genç kız sevdiğiyle birlikte aile olma umudunu kilimine bukağı motifi (Resim:1) olarak işlemişt...
Devamı

GÖRSEL KÜLTÜR NEDİR?

Malcolm Barnard, ‘Sanat, Tasarım ve Görsel Kültür’ adlı kitabında, görsel kültürde görsel olanı “görsel olan, insanlar tarafından üretilmiş, yorumlanmış ya da meydana getirilmiş, işlevsel, iletişimsel ve/veya estetik amacı olan herşey” olarak tanımlamaktadır. Freedman da benzer ve biraz daha ayrıntılı bir tanımlama kullanarak görsel kültürün güzel sanatlar, kabilesel sanatlar, pazarlama, popüler filmler ve videolar, halk sanatları, televizyon ve diğer temsiller, ev dekorasyonu, bilgisayar oyunu ve oyuncak tasarımı gibi… hatta görsel ürünlerin ve iletişimin diğer formlarını kapsadığını dile getirmiştir. Güzel sanatlar denince herkesin anladığı ve kabul ettiği şey aynı değildir. Kiminin güzel sanatlar deyince aklına klasik tablolar gelirken, popüler sanatın örneklerinden olan grafitiyi, Duchamp’ın pisuvarını, yöresel el sanatlarını güzel sanat olarak kabul etmemektedir. Freedman yukarıdaki tanımın yanında; “Görsel kültür; görsel sanatlar için bir bütünlük sağlar ve popüler v...
Devamı